معدن را جایگزین نفت کنیم

در شرایط کنونی بحث فقط صنایع معدنی نیست‌. محور و اساس توسعه صنایع معدنی برای این‌که بتواند در کنار صنعت نفت قرار گیرد‌، توجه به معدن به عنوان یک زنجیره است. در حال حاضر باید توجه ویژه‌ای به معدن داشت، چراکه ارزش‌افزوده مواد معدنی زمانی ایجاد می‌شود که ما بتوانیم صنایع معدنی را به دنبال آن داشته باشیم تا در نهایت بتوانیم زنجیره تولید را عملیاتی کنیم.
بر این اساس، برای رونق این بخش و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی باید یک طرح توازن بین معدن، مواد معدنی و صنایع معدنی داشته باشیم و در کنار آن زیر‌ساخت‌ها را نیز مورد توجه قرار دهیم و به امکاناتی که برای این توسعه نیاز داریم، دقت کنیم. در چند سال گذشته بی‌دقتی‌های جدی در این حوزه شده که از مهم‌ترین آنها می‌توان به انتخاب نامناسب برخی مکان‌ها برای هفت طرح فولادی اشاره کرد. در برخی از این مکان‌ها مشکلاتی از قبیل کمبود آب و برق وجود دارد‌. همچنین در برخی محل‌ها فاصله مواد اولیه تا کارخانه طولانی است، یا راه‌آهن امکان جا‌به‌جایی مواد اولیه را ندارد که باید اصلاح شود. در این راستا باید تلاش کنیم تا ارزش‌افزوده مواد معدنی را در داخل کشور نگه داریم.
ورود سرمایه‌گذاران خارجی به حوزه صنایع معدنی تا چه اندازه برای دستیابی به اهداف در این حوزه کمک می‌کند؛ ضمن این‌که در حال حاضر آیا شرایط برای ورود آنها مهیاست؟
سیاست ما در ایمیدور این است که از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی‌، نهادهای غیر دولتی و سرمایه‌گذاران خارجی استقبال کنیم. البته همیشه اولویت با ایرانی‌ها و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی داخل کشور است. در هر بخشی که سرمایه‌گذاران بخش خصوصی - داخلی یا خارجی- امکان حضور داشته باشند، ما در قالب مشارکت با آنها فعالیت می‌کنیم.
درباره قراردادهای سرمایه‌گذاران خارجی با ایمیدور توضیح دهید؟
یکی از قراردادهایی که توسط شرکت گل‌گهر و صندوق بازنشستگی مس با سرمایه‌گذاران خارجی منعقد شد، طرح یک میلیون تنی فولاد سیرجان بود. امضای قرارداد عملیاتی طرح فولاد سیرجان با شرکت‌های ایتالیایی و آلمانی به طور مشترک امضا شده است. طرح دوم نیز پنج‌میلیون تن ساخت گندله توسط شرکت گهر زمین با شرکت‌های آلمانی است. به غیر از این قراردادها‌، ایمیدرو با سرمایه‌گذاران چینی قراردادی را منعقد کرده که فاینانس هفت طرح فولادی انجام شود‌. قرار است این قرارداد تا اواسط آبان امسال عملیاتی شود. علاوه بر اینها، با سرمایه‌گذاران استرالیایی و عمانی نیز قراردادی منعقد شده که تا یک ماه آینده عملیاتی می‌شود.
دستاوردهای قرارداد با سرمایه‌گذاران خارجی چیست؟
خوشبختانه براساس سیاست‌های دولت یازدهم که به دنبال تعامل و اصلاح روابط ایران با جامعه بین‌الملل است، افق‌هایی فراهم شده که سرمایه‌گذاران خارجی برای حضور و سرمایه‌گذاری در ایران ابراز تمایل کردند. بر این اساس، در راستای سیاست‌های دولت برای توسعه ارتباط‌های بین‌المللی و فراهم کردن شرایط برای حضور سرمایه‌گذاران خارجی در کشور در یک ماه گذشته، اقدام‌هایی در ایمیدرو و برخی شرکت‌های دیگر انجام شد که براساس آنها، قراردادهایی با سرمایه‌گذاران خارجی برای حضور در پروژه‌های صنعتی منعقد شد. البته تعدادی از این قراردادها‌، برنامه‌هایی بود که سال‌ها ناتمام باقی مانده یا مذاکراتش طولانی شده بود و چالش‌هایی داشت، اما با سیاست‌های جدید دولت و تعاملات خوب بین‌المللی، اطمینان سرمایه‌گذاران برای حضور در ایران جلب شده و این قراردادها به امضا رسیدند.
یکی از چالش‌های ایمیدور، هفت طرح فولادی است. مذاکرات برای فاینانس این طرح‌ها به کجا رسید؟
هفت طرح فولادی از سال‌۸۵ شروع شده و در دوره قبل پیگیری‌هایی برای آن انجام شده است. در این هفت طرح خوشبختانه بخش احیا که می‌تواند فولاد آلیاژی تولید کند، پیشرفت مناسب حدود ۶۰ تا ۷۵ درصدی داشته است، اما برخی از این هفت طرح، مشکلات زیرساختی جدی مانند کمبود آب‌، برق و گاز دارد و برخی این مشکلات را ندارند یا یکی از این مشکلات را دارند. در کنار اینها در شهریور که مسئولیت ایمیدور به من محول شد، هفت طرح فولادی با چند چالش جدی روبه‌رو بود؛ اول این‌که ایران هنوز نتوانسته بود، برای تامین اعتبار پروژه‌ها قراردادهایش را با طرف چینی نهایی کند. بر همین اساس نیز تا قرارداد نهایی نشده باشد، فاینانس این طرح‌ها اجرای نمی‌شد و این موضوع از مهم‌ترین موانعی بود که طرح را متوقف کرده بود. البته بیش از یک سال بود که ایمیدور در حال مذاکره با چینی‌ها برای نهایی کردن فاینانس هفت طرح فولادی بود، اما این قرارداد تا پایان دولت قبل به نتیجه نرسید.  در کنار آن، بحث پیش‌پرداخت طرح‌ها نیز چالش دیگری بود که مصوبات مختلفی نیز داشت، اما با اختلاف‌نظر بین بانک مرکزی و ایمیدور برای درصد پرداخت و همچنین به دلیل لغو مجمع بانک مرکزی در مرداد‌، مصوباتی که صادر شده بود، به اجرا نرسید. بنابراین آماده نبودن زیرساخت‌ها‌، به نتیجه نرسیدن قراردادها‌، عدم گشایش ال‌سی و کمبود جدی نقدینگی، مهم‌ترین چالش‌هایی بود که اجرای هفت طرح فولادی را به تعویق انداخته بود تا جایی که به جرات می‌توان گفت، این طرح‌ها هنوز شروع نشده و اگر در برخی بخش‌ها نیز رشد کرده، فقط در حد تشکیل سایت و مقدماتش است، ولی کار عملیاتی انجام نشده است. البته در بخش احیا پیشرفت مناسبی ثبت شده است. خوشبختانه ما در این مدت تلاش خوبی برای پیشبرد طرح‌ها داشتیم‌، قرارداد تامین اعتبار را با طرف چینی منعقد کردیم و در کنار آن توانستیم روند گشایش سه اعتبار بانک صنعت و معدن را کلید بزنیم‌. به این ترتیب، مجوزهای لازم و اقدام‌های مختلف آن انجام شده است. از دیگر کارهایی که در این مدت برای رفع مشکلات هفت طرح فولادی انجام شد، تامین مالی توسط ایمیدور بود. ایمیدور با جا‌به‌جایی وجوه توانست، تامین مالی یکی از هفت طرح فولادی را تقبل کند. از مهم‌ترین اهداف ایمیدور، بهره‌برداری هرچه سریع‌تر از این هفت طرح فولادی است که برای کشور نیز از برنامه‌های بسیار مهم است. برای بهره‌برداری این طرح‌ها، ایمیدور تلاش جدی دارد تا با هدایت برنامه‌ها بتواند در نیمه دوم سال آینده، تعدادی از طرح‌ها را در بخش احیا به بهره‌برداری برساند. همچنین طی یکی، دو ماه آینده، طرح‌های فولادی با گشایش ال‌سی‌ها عملیاتی می‌شود و مقدمات ساخت آن آماده خواهد شد.
اجرای هفت طرح فولادی چقدر می‌تواند ما را به اهداف خودکفایی در فولاد نزدیک کند؟
این طرح‌ها ۸۰۰هزار تنی است که در مجموع هفت طرح، پنج‌میلیون و ۶۰۰هزار تن ظرفیت دارد و با طرح‌های توسعه‌ای که می‌توان در آینده اجرا کرد، قابلیت ارتقای هر طرح به یک میلیون تن نیز وجود دارد، اما علاوه بر این هفت طرح‌، پروژه‌های دیگری نیز در دیگر نقاط کشور آغاز شده است. از جمله آنها، طرح فولاد سیرجان است که با ظرفیت تولید یک میلیون تن به تازگی قراردادی با آن منعقد شده است. با کمک همه این طرح‌ها، پیش‌بینی می‌شود، به زودی به هدف نهایی کشور که تولید ۵۵ میلیون تن فولاد به طور سالانه است، برسیم.
یکی از چالش‌های بزرگ ایمیدرو‌، بلاتکلیفی برگشت مبالغ واحدهای واگذار شده است؛ این موضوع به کجا رسید؟ آیا برنامه‌ریزی در این باره دارید؟
سال گذشته مصوبه‌ای برای واگذاری ۱۸هزار میلیارد تومان از زیرمجموعه‌های ایمیدرو صادر شد که براساس آن، این سازمان توسعه‌ای شاهد یک خانه‌تکانی اساسی بود. براساس واگذاری‌های عجولانه سال گذشته و سه چهار ماه نخست امسال‌، در حال حاضر مهم‌ترین چالش ایمیدور، کمبود منابع درآمدی است. ایمیدور بیش از هفت میلیارد دلار طرح توسعه‌ای در اختیار دارد که به دلیل کمبود منابع مالی نمی‌تواند آنها را اجرایی کند. علاوه بر اینها در برخی از این واگذاری‌ها در حالی واحد تولیدی واگذار شده که تکلیف بدهی‌های آن مشخص نشده و صاحب جدید بنگاه نیز بدهی‌ها را تقبل نمی‌کند؛ از این‌رو مشکلات بسیار جدی در این باره ایجاد شده است. البته نباید فراموش کرد که اصل ۴۴ و واگذاری امور به بخش خصوصی اصلی ارزنده است، اما زمانی که قانون خوب‌، بد اجرا می‌شود، مشکلات عدیده‌ای را به دنبال دارد،‌اما بیشتر این واگذاری‌ها در قالب رد دیون و واگذاری به نهادها غیرتخصصی - نه بخش خصوصی - بوده است‌. برخی از این نهادها، مشکلات و چالش‌های مالی دارند و نمی‌توانند این واحد را حمایت کنند. فعلا ایمیدور دچار چالش‌ برای حل مشکلات حقوقی و مالی ناشی از این واگذاری‌هاست.

مهدیه انوشه